در پروژههای عمرانی شهری، کنترل پایداری دیوارههای گود یکی از مهمترین دغدغههای مهندسان ژئوتکنیک و مجریان پروژه است. یکی از روشهای پرکاربرد و ایمن برای این منظور، روش مهار متقابل (Braced Excavation) یا سیستم استراتها (Strut System) است که در گودهای با عمق متوسط تا زیاد و در مناطق پرتراکم شهری به کار میرود. معرفی روش مهار متقابل در این روش، دیوارههای مقابل گود با استفاده از اعضای فولادی افقی به نام استرات (Strut) یا مهار متقابل به هم متصل میشوند تا فشار جانبی خاک بین دو دیواره توزیع شده و از تغییرشکل یا گسیختگی جلوگیری شود. اجرای این سیستم معمولاً بهصورت مرحلهای انجام میگیرد؛ بدین ترتیب که پس از اجرای دیواره نگهبان (شمع یا دیوار دیافراگمی)، گودبرداری تا تراز مشخص انجام میشود و سپس مهارهای افقی در محل تعبیهشده نصب میگردند. این روند تا رسیدن به تراز نهایی گود ادامه پیدا میکند. مزایای روش مهار متقابل کنترل مؤثر تغییرشکل جانبی دیوارهها: با انتقال بار جانبی بین دو دیواره مقابل، پایداری مناسبی در گود ایجاد میشود. عدم نیاز به فضای بیرونی: چون مهارها داخل گود اجرا میشوند، در زمینهای شهری با همجواری زیاد قابل استفاده است. اجرای مرحلهای و ایمن: گودبرداری بهصورت تدریجی انجام میشود که خطر ریزش را به حداقل میرساند. طراحی انعطافپذیر: تعداد، فواصل و تراز مهارها متناسب با شرایط خاک و عمق گود قابل تنظیم است. محدودیتها و معایب روش مهار متقابل با وجود کارایی بالا، این روش دارای محدودیتهایی است که باید در طراحی و اجرا مدنظر قرار گیرد: اشغال فضای داخلی گود: حضور استراتها در فضای مفید گود، حرکت ماشینآلات و اجرای سازه اصلی را دشوار میکند. محدودیت در عرض زمین بهدلیل طول مهارها: از نظر سازهای، طول مهارهای افقی نمیتواند بیش از حد زیاد باشد، زیرا افزایش طول باعث خمش، کمانش و نیاز به مقاطع سنگینتر میشود. به همین دلیل، این روش برای زمینهایی با عرض زیاد مناسب نیست و معمولاً در گودهایی با فاصله دیواره مقابل کمتر از حدود ۱۲ تا ۱۵ متر بهینه عمل میکند. نیاز به دقت بالا در نصب و تراز: برای عملکرد مناسب، مهارها باید دقیقاً در یک راستا و با تراز مشخص نصب شوند. عدم کارایی در گودهای بسیار عمیق یا خاکهای سست: در چنین شرایطی باید از روشهای ترکیبی مانند مهارکششی (Anchor) یا دیوار دیافراگمی تقویتشده استفاده شود. افزایش زمان و هزینه در بازکردن مهارها: پس از اجرای سازه زیرزمینی، مهارها باید بهصورت مرحلهای باز و جمعآوری شوند که فرایند زمانبری است. جمعبندی روش مهار متقابل بهدلیل ایمنی بالا، قابلیت اجرا در محیطهای محدود و کنترل دقیق تغییرشکلها، یکی از پرکاربردترین روشهای پایدارسازی گود در مناطق شهری است. با این حال، محدودیت طول مهارها و نیاز به عرض مناسب زمین از عوامل تعیینکننده در انتخاب این روش محسوب میشود. در صورت رعایت اصول طراحی و نظارت دقیق، این سیستم میتواند عملکردی مطمئن و اقتصادی در گودبرداریهای شهری ارائه دهد.
روش مهار متقابل در گودبرداری؛ ویژگیها، مزایا و محدودیتها
روش مهار متقابل (Braced Excavation) یکی از رایجترین روشهای پایدارسازی گود در مناطق شهری است که با استفاده از مهارهای افقی فولادی بین دیوارههای مقابل، فشار جانبی خاک را کنترل میکند. این روش بهدلیل ایمنی بالا و قابلیت اجرا در فضاهای محدود بسیار کاربردی است، اما محدودیتهایی مانند طول مجاز مهارها، نیاز به عرض کافی زمین و دشواری در اجرای سازه اصلی نیز دارد.
شرکت خدمات مهندسی



